Alzheimer Nedir?
Alzheimer, daha çok yaşlanmayla ortaya çıkan; başta hafıza olmak üzere entelektüel faaliyetler, günlük işlevler ve davranışlarda gerilemeye neden olan nörodejeneratif bir hastalıktır.
Tanı daha çok klinik hikâye, hafıza kaybı ile ilgili mini mental durum testi (MMST), saat çizme gibi basit nöropsikiyatrik testler ve bilgisayarlı tomografi (BT) ya da magnetik rezonans (MR) ile görülebilen protein birikimleri ve beyin korteksinin incelmesi ile konur.
Bu incelmeyi bir cevize benzetebiliriz: Taze cevizde iç kısmı kabuğu doldururken, zamanla kuruyup büzüştüğünde kabuk ile iç arasında boşluk oluşur. Alzheimerlı hastanın beyninde de benzer şekilde atrofi (büzüşme) meydana gelir.
Halk arasında “bunama” olarak bilinen demansın en sık nedeni Alzheimer’dır.
Alzheimer Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer’ın en yaygın belirtileri; dikkat gerektiren işlevlerde, yürütücü fonksiyonlarda, yeni şeyleri öğrenme ve bellekte bozulmalar, konuşma bozuklukları, algı ve sosyal iletişimde gerilemelerdir.
Özellikle yakın çevrenin fark ettiği bu değişiklikler, erken teşhis için büyük önem taşır.
Alzheimer Belirtileri:
- Günlük işleri aksatacak tarzda hafıza kaybı
- Çatal-kaşık kullanma, giyinme gibi becerilerde gerileme
- Muhakeme edememe, hesap yapmada zorlanma
- Daha önce yapılan görevlerde aksamalar
- Daha az hareket etme
- Zaman ve mekânları karıştırma, kaybolma
- Kelime bulmada zorlanma, konuşma ve anlamada gerileme
- Görüntüleri algılamada zorlanma
- Eşyaları kaybetme veya yanlış yerlere koyma
- Karar vermede güçlük çekme
- İşten ve sosyal aktivitelerden geri kalma
- Daha fazla huzursuzluk çıkarma, aynı soruyu sürekli tekrarlama
- Hikâye uydurma
- Kişilik ve davranış değişiklikleri
Başlangıçtaki minimal değişiklikler hafif kognitif bozukluklar olarak adlandırılır. Alzheimer, bu bozulmalar ileri seviyeye ulaştığında tanı alır. Zamanla semptomlar ilerler, hasta başkalarına tam bağımlı hale gelir.
İleri evrelerde:
- Konuşma bozulur,
- Basit emirlere uyulmaz,
- Evin odaları karıştırılır,
- Kişisel bakım tamamen kaybolur.
Kullanılan ilaçlar, daha çok bu semptomların ilerlemesini yavaşlatmaya yöneliktir.
Alzheimer Kimlerde Görülür?
Alzheimer ileri yaş hastalığıdır ve yaşlılarda daha sık görülür.
Günümüzde travma, kanser ve kalp krizi gibi durumlara çözümler bulunmasıyla yaşam süresi uzamış, buna bağlı olarak dünyada yaşlı nüfus artmıştır. Bu da Alzheimer sıklığını artırmaktadır.
Hastalığa ilişkin farkındalığın artması, erken tanı açısından önemlidir. Böylece hastalık daha hafif formdayken kalıcı ve etkili tedavi sağlanabilir.
Bazı geleneksel tıp bulguları da Alzheimer riskine işaret edebilir:
- Dilde vibrasyon (titreme–seyirme),
- Karın ve omuzlarda fazla ben,
- İleri dereceli gözlük kullanımı.
Özellikle 60’lı yaşlarda bu bulguların görülmesi, Alzheimer riskini artırabilir.
Alzheimer Neden Olur?
Alzheimer’ın en sık nedeni ileri yaştır. Bunun dışında:
- Geçmişteki kronik hastalıklar,
- Sigara ve alkol tüketimi,
- Kafa travmaları,
- Genetik yatkınlık,
- Kimyasallara maruziyet,
- Depresyon ve anksiyete,
- Basit yaşam tarzı (yeni şeyler öğrenmeme),
- Fazla ilaç kullanımı,
- Yetersiz ve dengesiz beslenme,
- Uyku bozuklukları,
nedenler arasında sayılabilir.
Metabolizma ve Enerji Faktörleri
- Artmış karaciğer metabolizması Alzheimer semptomlarını hızlandırır.
- Öfkeli yapıda olmak, işlenmiş et (sucuk, salam, pastırma), acı baharatlar, kızartma ve kebap gibi yüksek ısıda pişmiş yiyecekler bu metabolizmayı bozabilir.
- Böbrek meridyen enerjisinin zayıflaması da hastalığı tetikler.
- Özellikle fazla kahve tüketimi, sık mastürbasyon veya cinsel ilişki böbrek enerjisini zayıflatır.
- Kahve kısa vadede uyarıcı olsa da uzun vadede beyin korteksinde atrofiye (büzüşme) yol açar.
Alzheimer Nasıl Tedavi Edilir?
Modern tıpta Alzheimer geri dönüşü olmayan, kesin tedavisi bulunmayan bir hastalık kabul edilir. İlaçlar daha çok semptomları hafifletmeye ve eşlik eden hastalıkları kontrol altına almaya yöneliktir.
Ancak, tamamlayıcı yöntemler tedavide önemli rol oynar:
- Davranış terapisi
- Fizyoterapi
- Ergonomi eğitimi
- Akupunktur
- Aromaterapi
- Yağ terapisi
- Doğru beslenme
Beslenme Önerileri
- Paketlenmiş ürünler ve rafine şekerden uzak durmak
- Kahveyi azaltmak
- Ayçiçeği yağı yerine zeytinyağı tüketmek
- Mevsim sebzelerini tercih etmek
- Yeterli protein almak (balık, kırmızı et, yumurta)
- Posalı gıdalarla kabızlığı önlemek
- Kansızlık eğilimi varsa kırmızı et, kırmızı meyve-sebze tüketmek
Özellikle faydalı gıdalar:
- Siyah soya fasulyesi, barbunya, tatlı patates
- Köy tavuğu, tavuk ciğeri, yumurta sarısı
- Ahududu, çilek, üzüm
- Ay çekirdeği, susam, tahin
- Kalamar, ahtapot, somon, sardalya, istiridye
- Darı, mısır, kuşkonmaz
İçecekler:
- Sütsüz, ballı menengiç kahvesi
- Badem sütü
Yaşam tarzı önerileri:
- Çıplak ayakla toprağa basmak (elektriklenmeyi azaltır)
- Düzenli bal ve sirke tüketimi ile vücudu alkali tutmak
Alternatif Yöntemler
- Akupunktur: Karaciğer ve böbrek metabolizmasını düzenler.
- Ağır metal detoksu: Beyin sağlığını korur.
- Aromaterapi: Buhurdanlık ile alınan yağlar veya vücuda tatbik edilen yağlar hafızayı güçlendirebilir.
Ayrıca hasta yakınlarının da psikoterapi desteği alması, hem kendi ruh sağlığı hem de hastalığın yönetimi açısından çok önemlidir.
Alzheimer Önlenebilir mi?
Alzheimer tamamen engellenemese de, risk faktörlerini azaltmak mümkündür.
Önleyici Öneriler
- Emniyet kemeri ve kask kullanarak kafa travmalarını önlemek
- Hipertansiyon ve diyabet gibi kronik hastalıkları doğru yönetmek
- Alkol ve sigarayı bırakmak
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak
- Yeni şeyler öğrenmeye devam etmek
- Alışkanlıkları değiştirerek yeni deneyimler kazanmak
